Ga, trek weg!

Op mijn reis doorheen onze gemeente, bij jullie thuis, hoor ik vaak over grootse reizen en ongelofelijk mooie bestemmingen. De mens die het aankan, is een ontdekkend en reizend wezen. De homo viator. Sedert de zestiende eeuw ligt de hele wereld open, sedert vorige eeuw ons zonnestelsel.

Abraham en Sarah, een beetje terug in de tijd, Abram en Sarai, vertrokken – op gods vraag – naar een onbekende bestemming, naar een nieuw land, vanuit een nieuw geloof.

En zoals dat wel eens gaat bij het reizen…  je bent iets vergeten, het wordt filerijden, je vliegtuig wordt gecanceld, of je vindt je koffer niet door een staking van het grondpersoneel…

Zo vergaat het ook Abram en Sarai. Natuurlijk hopen ze op een leuke en ontspannen reis en aan te komen in een luxeresort, voetjes onder tafel, maar het eerste wat ze tegenkomen is hongersnood, later ontstaat er een frictie in de familie. Abraham en Lot gaan elk een kant op. Alsof het nog niet erg genoeg is wordt Lot gevangen genomen en Abraham moet hem gaan bevrijden. En wat Abraham zelf betreft…  hem was land beloofd, maar ook nakomelingen en er kwam niets. Het koppel bleef kinderloos.

Het verhaal van Abraham is een nieuw hoofdstuk in de Bijbel.

De eerste elf hoofdstukken zijn oerverhalen, waarin God probeert om de mens wat bij te brengen, maar het lukt niet goed, het loopt zelfs faliekant af.

Wat is ondertussen al de revue gepasseerd?

Adam: ongehoorzaam aan Gods gebod

Kaïn: niet verantwoordelijk voor zijn broeder

Noach: kan alleen zijn eigen clubje redden

Babel: de mens waant zich God

Deze verhalen zijn een röntgenfoto van de menselijke natuur. We zijn allemaal al wel eens in deze netten verstrokt geraakt.

Met Abraham begint iets nieuws:

Abraham is gehoorzaam aan Gods vraag, tegenover Adam, ongehoorzaam aan Gods gebod.

Abraham gaat Lot helpen als hij in nood is, riskeert zijn daarbij zijn eigen leven, tegenover Kaïn: die zijn broeder doodt en niet zou weten waarom je je over je naaste zorgen zou maken.

Abraham bidt zelfs voor Sodom, terwijl Noach zich van de rest van de wereld niet aantrekt.

Abraham gehoorzaamt en offert aan God, tegenover Babel waar de mens zich God waant.

Abraham is een gehoorzame mens, een luisterende mens.

We kunnen hem ook tegenover de heersende opvatting van vandaag zetten: de mens vandaag ervaart Gods gebod of Gods stem als moeilijk, getuige het lied: Waarom moest ik uw stem verstaan…   Niet alle mensen ervaren het op die manier natuurlijk, er zijn er ook die Gods stem als iets onbestaande beschouwen, als iets wat tot de fantasie behoort, en er zijn er die er de spot mee drijven. Op vandaag zijn er veel andere stemmen waarnaar we kunnen luisteren, stemmen die veel meer overheersend zijn. De stem van de rede, de stem van het relativisme: alles is relatief en iedereen heeft zijn eigen waarheid. De stem van de wetenschap als beperking van de waarheid – het spirituele bestaat niet! De mens die de maat is van de dingen (een herhaling van Babel…)

Zowel Noach als Abraham hadden door dat er iemand boven de mens staat. Noach hoort de stem van God in combinatie met redding. Dat is wat God wil, dat de mens gered wordt van het kwaad waar hij altijd toe neigt.

Abraham hoort de stem van God in combinatie met land en volk en zegen. Al wat Abraham ten diepste wil: een thuisland, kinderen en kleinkinderen en rijkdom, dat alles heeft God voor hem liggen! En dat moeten we goed onthouden: God heeft onze redding, ons leven, onze veiligheid en onze rijkdom op het oog. De zegen van Abraham ligt ook voor ons klaar. Maar er is een sleutel nodig om de kluis te openen…

Vanaf Abraham begint een bijzonder geloof, niet zomaar een naïef geloof; het uit zich ook in verantwoordelijkheid. Verantwoordelijkheid als antwoord op wat God vraagt. Verantwoordelijkheid voor de medemens en voor zijn eigen daden.

Dat vinden we in het boek Genesis niet eerder terug.

Al is het met het geloof bar slecht gesteld, in onze Westerse wereld, verantwoordelijkheidszin is iets wat door de eeuwen heen wel is gegroeid. Waar Adam en Eva hun zonde op de slang afschoven, waar Kaïn zich niet kon inbeelden dat je ook zorg kon dragen voor je broeder, waar de mensen rondom Noach er niet aan dachten op hun daden te reflecteren en de mensen in Babel misschien niet eens begrepen wat er nu eigenlijk fout was gegaan, zien we Abraham die telkens weer keuzes maakt voor God.

Ook wij maken meer en meer bewuste keuzes. – In wat we eten bijvoorbeeld. Houden we rekening met de afstand die het voedsel heeft moeten afleggen, eten we lokaal? Kiezen we voor gezond, bio, of fast? Mag het genetisch gemanipuleerd of bewerkt of liever rauw food… duur of goedkoop… enz. In ons dagelijks leven wegen we veel zaken af en die hebben ook met verantwoordelijkheid te maken, verantwoordelijkheid voor het gezinsbudget, voor onze eigen gezondheid, voor de economie, voor het milieu en de planeet.

Wanneer het op vandaag in grote delen van de wereld veel te heet is, buigen wij ons hoofd en kijken naar de generaties voor ons die de aarde hebben verstikt. We nemen ook verantwoordelijkheid voor wat is verkeerd gegaan en proberen beter te doen en te herstellen waar mogelijk.

Althans dat is de bedoeling.

Want natuurlijk hebben we ook nog steeds onze afgoden, waar we van alles op afschuiven. We hadden een slechte jeugd of het ligt aan de politiek, we kunnen niet onder het wereldsysteem uit of het zit in onze genen…  we zijn er nog niet, maar zoals Abraham proberen we te wandelen in verantwoordelijkheid.

Verlaat je land, je familie, je naaste verwanten…  Abraham moest vooral loskomen van de afgoden, van alles wat hem van God afhield en van iedereen die hem constant aan die goden zou herinneren. “Neen, Abraham, jij en God, daarover gaat het in je leven.” Alles wat je zegt en doet, doet ertoe, het komt allemaal tussen jou en je God.

En het is dat wat Abraham doorheeft. Hij brengt alles voor Gods aangezicht en God gaat steeds verder met hem op reis, op de extreme reis van diep geloof en gehoorzaamheid.

De tekst in Hebreeën bespreekt het geloof van Abraham op verschillende vlakken:

• Hij vertrok naar een land zonder te weten waarheen
• Hij woonde in tenten en keek uit naar een stad waarvan God de fundamenten zou bouwen
• Hij bracht nakomelingen, leven, voort toen zijn kracht al gestorven was, dankzij zijn geloof.

De tenten verwijzen naar iets tijdelijks, maar natuurlijk zag Abraham uit naar een definitieve woonplaats, waar hij echt thuis kon zijn. De woonplaats heeft hij nooit gezien, maar hij wist dat ze er wel was en hij is zeker weten daar.

Geloof heeft te maken met de overtuiging dat er iets is, wat nog niet zichtbaar is.

Bij Noach staat dat letterlijk zo in de Hebreeënbrief:

Door zijn geloof bouwde Noach, toen hem te kennen was gegeven wat er zou gebeuren, nog voordat dit voor iemand zichtbaar was, gehoorzaam een ark… (Hebr 11: 7)

En daarboven staat geschreven: zonder geloof is het onmogelijk om God vreugde te geven. En wie Hem zoekt, zal worden beloond…

Keren we even terug naar wat aan Abraham werd beloofd: een land, een volk en zegen, rijkdom. Zijn rijkdom is in het zichtbare tot uiting gekomen. Het volk werd in zijn zoon Isaak en diens kinderen langzaam maar zeker werkelijkheid; het land heeft hij gezien, maar het heeft hem nooit toebehoord.

Abraham geloofde, dat God het voor hem had gemaakt.

Hij kon niet alles van die belofte zien, maar hij geloofde de hele belofte.

Dat is de sleutel van de kluis waarin de geschenken zitten, die God ons zo graag wil geven. Dat we geloven, ook al zien we het resultaat nog niet meteen. Jezus zegt: Geloof dat, wat je vraagt, dat je dat al ontvangen hebt! Leef in dat geloof en dank God! Als de verlamde die Jezus genezen had niet had geloofd dat hij genezen was, was hij nooit op zijn benen gaan staan.

Hebreeën vertelt het ons op een andere manier:

Zonder geloof is het onmogelijk God vreugde te geven; wie hem wil naderen moet immers geloven dat hij bestaat, en wie hem zoekt zal door hem worden beloond.

Vanuit de geestelijke wereld komt kracht die de zichtbare wereld niet kent. Dezelfde kracht die Jezus uit de dood heeft opgewekt.

En dat zien we al tot uiting komen bij de eerste man die God riep om met Hem op weg te gaan.

Dit staat er over hem geschreven:

Zo bracht één man, wiens kracht al gestorven was, zoveel nakomelingen voort als er sterren aan de hemel staan, ontelbaar als zandkorrels op het strand langs de zee.