Rentmeesters van de schepping

Toen ik nog aan de andere kant van Vlaanderen woonde heb ik een tijdje een
buurvrouw gehad die elke dag aan haar voordeur een paar sigaretten rookte.
Wanneer ze een nieuw pakketje sigaretten opendeed, maakte ze twee keer
een gebaar naar buiten. De eerste keer voor het lintje en het bovenste
gedeelte plastic van het doosje, de tweede keer gaf ze het onderste gedeelte
van het plastiekje mee met de wind. Dat gebeurde bijna elke dag.
In de Romeinenbrief hebben we gelezen: de schepping kent dood en verval, dat
is een gevolg van de zonde.
Dat schreef Paulus tweeduizend jaar geleden in de Romeinse periode. Een
periode waarin er nog niet zoveel vervuiling was als op vandaag… denken we
vaak. Maar dat blijkt niet waar te zijn. De Romeinen zochten altijd naar twee
grondstoffen: zilver om er munten van te slaan en naar lood om er
waterleidingen van te maken en ook bekers en schalen, potten en pannen
enzovoort. Vooral dat lood was kwalijk. Daar hadden ze vierkante kilometers
van nodig voor buizen in aquaducten. En dat moest gesmolten worden op zeer
hoge temperatuur. Dus niet enkel het landschap ging eraan, maar ook de lucht
werd zwaar vervuild door looddampen. Na de Romeinse periode kon de lucht
weer wat herstellen tot we met benzine met lood gingen rijden in vorige eeuw!
Nu doen we dat ook niet meer, maar nu hebben we teveel uitlaatgassen van
koeien, omdat we te veel dierlijke producten verbruiken … er is altijd weer iets.
Om nog te zwijgen van de plastieken verpakkingen die door de lucht
dwarrelen…
Ik denk nog vaak aan dat gebaar van mijn buurvrouw. We hadden het er een
keer over in een gesprek. Ze zei: ik doe dat gewoon altijd. Er is geen reden voor,
het is gewoon gemakkelijk. En ik dacht: hoe is het mogelijk dat iemand zo vast
kan hangen aan een gewoonte, aan een gemak. Je bent geïnformeerd, over het
plastic in de zee, dat de waterdieren en het leven in de oceanen bedreigt, en
toch blijf je vastkleven aan een gewoonte. Deze vrouw is niet vrij. Ze voelt zich
vrij. Ze heeft het idee dat ze zich niet aan de regels hoeft te storen, maar ze
komt niet vrij van de gewoonte elke dag bewust de aarde, de natuur, de
schepping te schaden. Het is een ongelofelijk onvrije vorm.

Als je je dat realiseert en verder denkt, dan zie je veel onvrijheid in de wereld.
We kopen nog steeds veel te goedkoop gemaakte kleding. Ook al kunnen we
ons beter permitteren, toch doen we het massaal. We weten het en toch doen
we het massaal. Maar het is een gemak; geen financiële zorgen, je kunt
gewoon uitkiezen wat je wil. Maar we komen er moeilijk vanaf. En dan speelt er
zich eigenlijk een dubbel drama af: de mensen en kinderen die voor een
schandelijk schamel loontje zich elke dag afbeulen, die zijn niet vrij om zelfs
maar waardig te leven. En wij, die alle luxe en mogelijkheid hebben om
beslissingen te nemen, die mensen aan de andere kant van de wereld vrij
maken, wij zijn niet vrij genoeg om even door te bijten en het op te nemen
voor die ander – en natuurlijk, dat kost ons wat, maar het levert ook een veel
mooiere wereld op!
Soms kom ik mensen tegen die daarin wel heel consequent zijn. Iemand die
mensen in derdewereldlanden écht heeft ontmoet, mensen die in
verschrikkelijke omstandigheden leven, wie die mensen écht heeft gezien of
wie écht diep werd geraakt door een reportage, wie beelden heeft gezien, die
zijn blijven hangen, die brengt het soms wel op om ervan los te komen, om
echt vrij te leven.
De waarheid maakt vrij, zegt de Bijbel.
Als je de waarheid echt onder ogen ziet – de waarheid van de
derdewereldlanden en de waarheid van ons vastkleven aan gemak, comfort en
luxe, als je de hele waarheid ziet, dan kom je vrij van gewoonten en van
meedoen met de massa en vrij van zonden, waarvan we vaak niet doorhebben
dat het zonden zijn. Want iedereen doet het, iedereen koopt bij Shein, veel
mensen vliegen ondanks de stakingen drie keer per jaar met Ryanair, voor de
prijs van een keer met een maatschappij die zijn personeel beter behandelt. Als
het erop aankomt om de planeet te redden of om mensen van ver weg een
beter leven te gunnen, dan draait het toch vaak om onze eigen portemonnee.
Als we zonnepanelen plaatsen dan zijn de eerste vragen die we stellen: wat is
het rendement? Hoeveel ga ik uitsparen per jaar? Wanneer heb ik de installatie
terugverdiend? Alles draait om onszelf… En als we willen loskomen van
onszelf, dan moeten we de waarheid onder ogen komen.
Wanneer Jezus zegt: de waarheid maakt vrij, dan reageren de mensen rondom
hem met: Hey, wij zijn toch van niemand slaaf, dus wat kom je nu vertellen, dat
we niet vrij zijn?

De Bijbel kent de mens zo goed. Hij blijft massaal biefstuk en hamburgers eten
en aardbeien het hele jaar door. En toch zit in iedere mens dat kleine
stemmetje dat roept dat het niet juist is. Het eerste gebod voor Gods volk is
dan ook: Luister, Israël…
Voor mensen die de Bijbel wat beter kennen, onvrijheid komt altijd door
dezelfde zaken: 1) afgodendienst (denken we aan de geldgod, de
vergoddelijking van jezelf, de godin van de luxe zouden we kunnen toevoegen),
2) door onderdrukkers – in de Westerse wereld zijn wij allemaal samen vaak de
onderdrukkers… en 3) zonde. In alle drie de gevallen ben je niet vrij om God te
dienen.
Een vrij leven in de Bijbel, is een leven waarbij je de vrijheid hebt om de droom
van God waar te maken, los van wat alle andere mensen doen. Het is de
vrijheid om dingen te doen, waar je écht geen spijt of schuldgevoel bij gaat
hebben. De vrijheid om in de kracht van God, van Jezus, te handelen, omdat
God achter jou staat!
Dat was de vrijheid die Adam had in de tuin van Eden, om werkelijk van alle
bomen te eten, op eentje na, om te genieten van een zeer mooie en
aantrekkelijke aarde, met goud en balsem en edelstenen en alle grondstoffen
en alle lekkers wat je je maar kunt bedenken.
Adam kreeg de verantwoordelijkheid om de aarde te bewerken en te bewaren.
En God stond er echt niet naast met een reeks pakbons of een
smartschoolagenda om te zeggen wat hij moest doen. Adam kreeg een
geweldige vrijheid. Vrijheid kent regels, want als je alle mogelijke vrijheid zou
hebben, denk dan aan het doden van je medemens, dan ben je zelf niet meer
veilig en dan is er geen vrijheid meer.
Dat zien we ook in de tuin van Eden. Wanneer de mens kennis van het kwaad
gaat krijgen, dan verpest hij het leven. Hij kan niet én van de levensboom én
van de boom van kennis van goed en kwaad eten. Hij zou sowieso zijn eigen
vrijheid inperken, veel meer dan alleen maar van één boom niet te mogen
eten.
Maar de mens gebruikte die vrijheid niet om er iets goeds van te maken, zodat
ieders leven vrij en gelukkig was. Zelfs wanneer hem gezegd werd: je zult
sterven, wanneer je van de boom van kennis van goed en kwaad eet… kon hij
het niet laten. Hij was een vrij-denker. Iemand die dacht dat God maar wat
praatjes verkocht. Maar de mens had zichzelf verkocht aan zijn eigen willetje.

En als we de aarde bekijken als een resultaat van duizenden jaren menselijke
wil, dan is het er triestig mee gesteld. Er staan drieduizend miljard bomen op
de wereld, waarvan 35000 in de straten, lanen en dreven van Brasschaat. Maar
er waren er zesduizend miljard.
Ook op de school waar ik lesgeef, stond er een geweldig mooie boom op de
speelplaats. Je weet wel, zo’n boom die altijd wat regen tegenhoudt, als je in je
vriendinnengroep aan het babbelen bent, de boom waar je je eerste lief hebt
aangeraakt, een boom die urenlang je bewondering krijgt, wanneer de
leerkracht het niet boeiend maakt. Maar hij is deze week geveld. Deze was ziek,
maar er worden er gigantisch veel gekapt, elk jaar 15 miljard en die zijn echt
niet allemaal ziek! Dat zijn 41 miljoen bomen per dag, 1,7 miljoen bomen per
uur, 29.000 bomen per minuut en bijna 500 bomen per seconde. – we krijgen
het warm.
En het tekort aan bomen op onze planeet zorgt voor warmere temperaturen,
droogte, bosbranden en nog meer bomen die verdwijnen. We kennen allemaal
de verhalen.
De waarheid maakt vrij… Alle informatie die we hebben rond onze planeet en
de toch wel problematische opwarming van de aarde – een hittegolf in
september! – helpt ons om de schepping vrij te zetten, haar vrijheid terug te
geven. De bomen mogen weer groeien, we gaan niet meer alles volbetonneren,
de biodiversiteit mag bloeien, we hoeven geen perfect grasveld meer in onze
tuin, we durven al wat meer vegetarisch of bio te eten, zodat de aarde kan
rusten… We keren toch een beetje terug. Herinner je Adam in de tuin van
Eden. Hij ontving uit Gods hand een prachtige aarde, vol van aanlokkelijk leven
waarvan hij mocht genieten à volonté. Maar van één boom mocht hij niet eten.

Echte vrijheid laat iets over voor de ander. Echte vrijheid soupeert niet alles op.
Echte vrijheid gaat niet de hele maan ontginnen, zodat er problemen ontstaan
met eb en vloed… Echte vrijheid stelt grenzen, zodat er voor iedereen vrijheid
is.
Blijf bij mijn woord, zegt Jezus. God gaf ons de tuin van de aarde om hem te
bewerken én om hem te bewaren! Alleen als we beide delen serieus nemen,
kunnen we echt in vrijheid leven. En ik weet het, veel hangt af van de politiek,
van de wereldpolitiek vooral. Maar als wij niet eens van onszelf en van onze
gewoonten kunnen loskomen, dan kunnen we over anderen niet veel zeggen.

En de volwassenen kunnen het voorbeeld geven aan de jongeren, die straks
misschien echt wel een stem hebben. En de christenen die mogen het
voorbeeld geven aan de andere mensen, als getuigenis en tot eer van Gods
naam.
En alles wat je voor de minste van de mensen hebt gedaan, of hebt gelaten, dat
heb je voor de Heer gedaan. Als Zijn stem roept in je binnenste, soms erg stil,
omdat je veel meer aandacht hebt voor andere stemmen, luister dan. Blijf bij
Zijn woord, dan word je werkelijk vrij.