Met de maat waarmee je meet

Oordeel niet.

Aan mijn leerlingen geef ik soms de opdracht om een aantal zaken te zeggen, waarbij ze niet oordelen… Al gauw ontdekken ze dat bv. complimenten of positieve waardering ook oordelen zijn.

Moeten we dan zonder deze schouderklopjes door het leven? Is het dat wat Jezus bedoelt?

Soms zitten mensen zo in je allergie dat je niet eens wil dat zij jou een compliment of een positief oordeel meegeven; ze hebben zich gewoon niet te bemoeien. Je wilt niet door hen gemeten worden. In dat geval is het wel handig als er niet geoordeeld wordt…

We gaan het zelf eens proberen. We gaan iets over onze buurman of buurvrouw bedenken, zonder te oordelen.

…

Mijn buurman heeft een vrouw en twee kinderen, een jongen en een meisje.

Hoewel dit een neutrale beschrijving lijkt, hebben jullie nu een beeld in gedachten van een net, jong, Vlaams, gemiddeld gezinnetje. Ik heb niet oordelend gesproken, maar toch gaat de luisteraar een zeker oordeel vellen over wat ik zeg, want er moet toch een reden zijn waarom ik iets zeg?

Je beschrijft je buurman niet om er niets mee te bereiken. Je beschrijft hem wanneer je ’t wil hebben over het lawaai dat de kinderen maken, over het feit dat ze veel met vakantie zijn, of dat het leuke buren zijn, dat de kinderen voor jouw dieren zorgen in de vakantie enzovoort. Als je er diep over nadenkt, dan is het bijna onmogelijk om iets te zeggen zonder dat er een oordeel in zit of zonder dat er een oordeel bij komt.

Soms is het zelfs zo dat jij iets beschrijft: de keuken ligt er slordig bij. En dat de ander verder gaat in zijn interpretatie: De keuken ligt er slordig bij, dus mijn vrouw bedoelt dat ik een te lui ben om op te ruimen.

Nu komt dat soort redeneringen zo vaak voor, dat we erop anticiperen en wanneer we zeggen: de keuken ligt er slordig bij, we eigenlijk bedoelen: sta op, man en ruim die keuken op.

Oordeel niet… daarmee begint het stukje dat we in het evangelie van Mattheus lazen. Krinein staat daar in het Grieks. Mishpat in het Hebreeuws. Daarmee kun je zonder context alle kanten op: ‘oordelen, straffen, uitleveren, ook pleiten voor en verdedigen, en zelfs veroordelen’.

De context gebiedt ons om ‘verdedigen’ en ‘pleiten voor’ te schrappen. Het houdt geen steek, wanneer Jezus zou zeggen: Verdedig niet, dan zul je niet verdedigd worden.

Maar zoals we begonnen zijn…  oordeel niet.. is blijkbaar ook iets onmogelijks. Bovendien is het in strijd met Deut. 1:17 waar staat: oordeel wel: Oordeel zonder aanzien des persoons, hoor de arme evengoed als de rijke. Laat u door niemand bang maken, want u spreekt recht namens God.

Het zou ook erg zijn, als een rechter in de rechtbank niet mag oordelen. Kijk naar het proces van Sanda Dia… het proces van de terreurdaad in Maalbeek en Zaventem…  het is nog niet aan de rechter…  maar er wordt geoordeeld… wanneer slachtoffers hun walging uitspreken naar daders, maar ook wanneer de moeder van Sanda Dia de praeses van de schuldige studentenkring omarmt, er wordt geoordeeld, wanneer een vrouw zegt: ik ga de dader niet vergeven, want hij heeft toch geen schuldinzicht en mij kan het niet schelen. Er wordt geoordeeld wanneer iemand zegt: ik vergeef de daders, want ik wil dat ze hun leven beteren, ik geloof in een betere samenleving en in mijn rol daarin.

Daarnaast verlangen we van de rechter een rechtvaardig oordeel.

Maar waarom zegt Jezus dan: ‘oordeel niet’…

Het eerder genoemde vers uit Deuteronomium moeten we nog eens te gronde bekijken: Oordeel zonder aanzien des persoons, hoor de arme evengoed als de rijke. Laat u door niemand bang maken, want u spreekt recht namens God.

Het zegt: oordeel, maar namens God. Met andere woorden: eigenlijk is het God die oordeelt en er zijn mensen die namens God oordelen, namelijk zij die de wet van God correct toepassen.

Als we naar de bredere context kijken, naar de bergrede, waaruit ons stukje tekst van vandaag komt, dan merken we dat er enorm ingezet wordt op ‘vertrouwen’. Wees niet bezorgd, maar vertrouw op God die in het dagelijks leven voorziet. Hou je schatten op aarde niet vast, maar geef ze weg, dan worden ze schatten en de hemel in vertrouw op God.

Als je dan oordeelt, doen het dan dus in de naam van God, volgens de principes van God en met de ogen van God.

Wat is de bedoeling van je oordeel? Wil je iemand een venijnige opmerking geven om jezelf beter te voelen of wil je iemand zo liefhebben, dat je niets liever wil dan dat hij de rechte weg gaat en bij Gods liefde uitkomt…

Oordeel zonder aanzien des persoons…  kijk door de ogen van God. Ieder mens is evenveel waard! Zie je broeder, je zuster als mens over wiens gebreken en zonden jij ook elke dag struikelt!

Naar mijn gevoel wordt in Mattheus de tekst geen recht aangedaan door te zeggen: oordeel niet. Ook Paulus vermaant ons in de brief aan de christenen van Thessaloniki om alles te onderzoeken en het goede te behouden. Paulus zet daarbij in op de Heilige Geest, maar het is natuurlijk ook een vorm van oordelen.

Veelmeer gaat het voor mij in Jezus’ woorden over veroordelen. Veroordeel niet, dan zul je zelf niet veroordeeld worden.

De Naardense vertaling schrijft ook: dan zul je niet veroordeeld worden, maar vertaalt toch het eerste woord als ‘oordeel niet’. Ook dat vind ik moeilijk, omdat de hele tekst gaat over : net zoals jij doet, zal er jou gedaan worden. ‘Leer om leer’, gelijk wordt jou vergolden.

Van mij mag er in het eerste vers staan: Veroordeel niet, dan zul je niet veroordeeld worden. Veroordelen is iets geheel anders dan oordelen.

Ik weet nog, toen ik klein was en mijn grootvader terminaal, dat mijn grootmoeder tegen iedereen vertelde: hij is veroordeeld. Hij heeft geen kans meer.

Je kunt oordelen dat iemand een foute handelingen heeft gesteld en daarvoor naar de gevangenis moet. En je kunt tegelijk deze  gevangene gaan bezoeken en hem waarderen als een medemens die mens is zoals jij. Op die manier veroordeel je hem niet.

Bij veroordeling verhinder je ook verder mogelijkheden tot vergeving of pogingen om zaken op te lossen. Dat is niet in overeenstemming met hoe God met mensen omgaat. Hij oordeelt zeker! Maar tegelijk geeft Hij ons ook ontzettend veel kansen om telkens en telkens weer opnieuw te beginnen.

En omwille van onze kansen die wij zelf uit Gods hand ontvangen, en omwille van onze status, als medezondaar…, moeten we niet lichtvaardig over een ander oordelen, moet onze houding gepast zijn. Want als God onze hoogmoed ziet… dan kan Hij ons met gemak een koekje van hetzelfde deeg geven!

Met de maat waarmee je meet, zul je zelf gemeten worden…  De perfectionisten zullen het hard te verduren krijgen. Zij meten bijzonder nauwkeurig.

Kritiek geven is makkelijk, kritisch zijn naar jezelf toe, op gevoelige punten… dat is veel moeilijker. En het is gek… meestal geef je een oordeel over zaken die je zelf verkeerd doet of waar je zelf nog niet klaar mee bent of zaken die je net net zelf hebt geleerd en toepast. Je kunt het zelf nog niet goed en je eist al dat de ander het beter doet…    En daar gaat het natuurlijk over. Ook bij het oordelen en het veroordelen. Logisch na deze woorden staat het verwijt van iemand die met een balk in zijn eigen oog – blind dus – de splinter uit het oog van een ander wil halen.

Eerst moeten wij leren zien. Juist leren oordelen over onszelf. Dat kan alleen als wij ons hele zelf overgeven aan God. Vorige week lazen we een stuk uit psalm 139: ik ken u, zegt God daarin, ik ken uw zitten en uw opstaan en het diepst van uw gedachten. Daardoor kunnen we communiceren met God, kunnen we ontdekken wat er eigenlijk fout gaat in ons leven en waarom dat zo is. Zo kunnen we belijden en overwinnen in ons eigen leven en vandaaruit, wanneer we de balk in ons eigen oog, verzaagd en verkruimeld hebben, kunnen we eraan gaan denken om iemand met een splinter in het oog – pijnlijk! – te helpen.

In die volgorde staat het ook al in psalm 51:

reinig mij van mijn zonden. 5 Ik ken mijn wandaden,

ik ben mij steeds van mijn zonden bewust, 6 tegen u, tegen u alleen heb ik gezondigd,

ik heb gedaan wat slecht is in uw ogen.

--

Red mij, geef mij de vreugde van vroeger, de kracht van een sterke geest.

15Dan wil ik verdwaalden uw wegen leren, en zullen zondaars terugkeren tot u.

Door de verlossing van de zonde, krijgen we kracht en vreugde terug. De Heilige Geest wint weer aan terrein in ons hart. En die maakt ons krachtig om te strijden tegen elke vorm van kwaad. Het is ook die Heilige Geest die ons laat zien wat goed is en wat niet.

De balk in ons eigen ook laten weghalen vereist erkenning van het werk van Jezus aan het kruis. Hij liet zich veroordelen, opdat wij niet veroordeeld zouden worden.

Jezus heeft alle macht om over iedereen te oordelen. Maar hij zegt ons: Als iemand mijn woorden hoort maar ze niet bewaart, zal ik niet over hem oordelen. Ik ben immers niet gekomen om over de wereld te oordelen, maar om de wereld te redden. Als iemand mij afwijst daarentegen… die heeft iemand die hem zal oordelen.

Jezus zal ons niet oordelen om een akkefietje of een zijsprongetje of een puntje in de geloofsleer. Maar het gaat het wel om dat we Hem en zijn werk aan het kruis  serieus nemen.

Als wij het kruis serieus nemen, dan ook zijn immense liefde. Als wij zijn immense liefde erkennen, dan ook zijn liefde voor onze medemensen. Als wij Zijn liefde voor onze medemensen erkennen… dan gaan we niet veroordelen, en ook niet licht oordelen.

Zie hoe krachtig Jezus is,

In zwakheid en in liefde,

Krachtiger dan alles wat des mensen is.