Pasen 2023: Er beweegt iets

In lied 630 zongen we over een bewogen nacht…  Eén ding is zeker, met Pasen bewéégt er iets !! En niet alleen de gerst die wordt geofferd:

Een steen die veel te zwaar is: hij rolt weg!

Vrouwen, die moedeloos naar hun dode onderweg waren gegaan, met lood in hun schoenen…  ze snelden weg, ze haastten zich naar Galilea.

Een dode die hoort te blijven liggen…  hij staat op en verdwijnt.

De aarde, ons houvast waarop ons hele leven is gebouwd…  ze beeft!

Als dood niet meer dood is…  Als je daar niet meer op kunt rekenen, moet je een keuze maken. Geloof je dit of geloof je dit niet?

Voor veel mensen is de opstanding van Jezus niet vanzelfsprekend. En dat is niet gekomen door de verlichting of door de evolutie van het menselijk denken of door de westerse maatschappij. Want wat schrijft Mattheus?!  Dat de Romeinse wacht bij het graf omgekocht werd om te zeggen dat het verhaal van de opstanding niet waar was! In die tijd circuleerde dat al, het gerucht dat het hele opstandingsverhaal een leugen zou zijn.

Doet me denken aan de Trumparrestatie, voor- en tegenpropaganda…  In dit verhaal zal de waarheid wel ergens tussenin zitten. In het geval van Jezus…   Hij is opgestaan of Hij is niet opgestaan. Iets tussenin is nog moeilijker voor te stellen!

Veel interessanter dan deze discussie is de betekenis van dat alles.

Met Pasen bewéégt er iets. In tegenstelling tot op Goede Vrijdag.

Op Goede Vrijdag is ons hart verlamd. Wat daar aan het kruis gebeurt… dat is zo rauw, zo moeilijk te verwerken, zo diep triest, … Het is de enige viering op het hele jaar waarin we de paaskaars doven. We zien God niet meer.

Het is als een kind van drie dat wordt omvergereden door een dronken chauffeur.

Het is als duizenden mensen die om politieke redenen in erbarmelijke omstandigheden worden vastgehouden, gemarteld en geëxecuteerd.

Het is zoals miljoenen vrouwen die worden geslagen, verkracht en verkocht.

Deze week kreeg ik een gedichtenbundel binnen van een kloosterling. Hij bracht het verdriet van Maria bij het kruis onder woorden, geadresseerd aan Jezus:

(Maria spreekt tot Jezus: )

de dagen dat ik achterbleef alleen,

dat jij je gaf aan ieder om je heen,

dat jij genas... Ik heb nooit durven klagen,

maar ‘k had gehoopt dat Hij, de Albehoeder,

jouw abba, zelf zou weten dat een moeder

geen tweede maal haar kind zou mogen dragen.

(C.H. 2023)

Het is nog erger, want zoals de filosoof Nietzsche het uitdrukte: God is dood; Nietzsche bedoelde niet het bestaan van God te ontkennen, integendeel. Het was een schreeuw van ontzetting: God is dood, wij hebben Hem vermoord. Wat hebben wij gedaan! Wat moeten wij nu?

Niet dat de mensen van toen heel diep de goddelijkheid van Jezus beseften. Maar Hij was wel hun god, hun alles, hun leven. De grond onder hun voeten beefde!

En dat geheel van afschuwelijk lijden, de combinatie met de zin van het leven die op dat moment geheel verdwenen lijkt te zijn, dat verlamt een mens. Je wordt er doodmoe van. Er is niets meer om nog voor te leven. Het is alsof de dood in jouw leven ook is ingetreden.

Maar dan komt onverwacht en ongedacht die bijzondere morgen! Een graf is leeg! De sporen van de dood zijn uitgewist, de dode leeft en de vrouwen stappen niet meer moedeloos en traag, maar snellen, haasten zich naar Galilea. Voel je de kracht! Niet enkel de kracht van de aardbeving en de opstanding, maar de kracht die mensen verandert!

Het is dezelfde kracht waarmee de zee is opengespleten.

Dit verhaal staat centraal in het joodse Paasfeest, Pesach.

Het volk van God werd uit Egypte bevrijd – ook snel en haastig; er was geen tijd om het brood te laten rijzen, herinner u. Haast u verder, nu je bent bevrijd!!

Het volk was bevrijd. Het belandde aan de andere kant van de zee en wat was er daar…  Niet het beloofde land…  nee, na de zee kwam de woestijn…

Het volk moest eerst nog worden opgevoed !! Ze moesten nog leren om als bevrijde mensen te leven.

Je kunt het vergelijken met mensen die na jarenlang gevangenis het leven weer oppakken. Klassiek is dat ze vergeten de voordeur op slot te doen, want dat werd altijd voor hun gedaan! Net zo is het volk van God nog niet direct klaar om als verloste mensen te leven. Net zo zijn de vrouwen nog niet klaar om na al wat gebeurd is, hun nieuwe leven op te pakken. En net zo is het kerkelijk jaar niet klaar met Pasen. Het gaat verder! Daar kom ik straks op terug – eerst maken we een uitje naar de eerste lezing en dan brengen we alle geheimen samen.

Bij onze joodse broeders en zusters is nu, na Pasen (Pesach), de omertelling begonnen. Met ‘omer’ bedoelen we het gersteoffer. Met telling, dat er 50 dagen lang geteld wordt: de eerste van de omer, de tweede van de omer, … Na Pesach, na het laatste avondmaal van Jezus en de dood van Jezus, de dag erop, en na de sabbat die daarop volgde… stond in de tempel de priester te wuiven met de eerste gersteoogst, de eerste omer.

Dat was het moment (!) waarop Jezus in het graf lag. Na de sabbat, bewoog er iets in de tempel. En ook in het graf bewoog zich iets. Het duurde tot het ochtendgloren, vooraleer het kon worden gezien. – Het werd eigenlijk niet gezien, dat is het hele moeilijke ding aan Pasen. Wat wel gezien werd, was het lege graf, dat bij iedereen – geloof in Jezus als Messias of niet – het hart bewoog.

We zingen uitbundig vandaag. Straks ook nog: ‘de steppe zal bloeien’ en ‘U zij de glorie’. Voor veel mensen is Pasen dan ook het ultieme feest, de voltooiing van alles. Tegen Pinksteren zijn we op reis.

Maar bij onze joodse broeders en zusters is de periode van de omertelling, die nu begonnen is en 49 dagen duurt, van Pasen tot aan Pinksteren, een periode van rouw.

Op het eerste zicht is dat misschien raar: Ze zijn bevrijd uit Egypte, hoera! En daarna zakt het feest weer ineen en zitten we in de rouw.

Bij ons in de kerk begint met Pasen een witte periode, de paastijd, waarin we uitbundig blijven zingen. Maar we moeten ons realiseren dat dat in de tijd van onze Bijbellezing, in de tijd van Jezus en de vrouwen niet zo was: de vrouwen waren ‘ontzet en opgetogen’ tegelijk, schrijft Mattheus. Ja, blijdschap om de opgestane, maar ach! Toen ze Jezus’ verschijning zagen, grepen ze zijn voeten vast. Uit eerbetoon, wellicht, maar wellicht ook omdat Hij niet weg mocht gaan!

Na Pasen moeten de mensen rondom Jezus het afscheid en de rouw verwerken.

En niet alleen dat. Er is een fysieke opstanding. Absoluut. Daar is de gersteoogst het symbool van; gelovigen worden verbeeld als zaadjes, waarvan een deeltje sterft in de grond en een ander deeltje als nieuw leven uit de aarde naar buiten komt. En Jezus is de eersteling van die oogst, zegt Paulus.

Maar na de gersteoogst, 50 dagen later, komt de tarwe. Tarwe is veel bruikbaarder dan gerst; gerst wordt vooral aan dieren gegeven. Maar tarwe, daar liggen onze winkels vol van. We hebben het gemerkt, dat zeer veel voedselprijzen de lucht in schoten, omdat de tarweschuur van Europa oorlogsgebied is geworden.

Na Pasen komt dus nog een opstanding. Pinksteren is het feest van de Geest. De beweging die met Pasen aarzelend door de vrouwen en de leerlingen werd gemaakt, zal zijn hoogtepunt vinden, wanneer God zelf hun hart aanvuurt. Dan komt de kracht van Pasen écht vrij. Door de Geest leren wij leven als verloste mensen, die breken met hardnekkige gewoonten.

En neen, ik ga u niet uitnodigen om te rouwen, maar misschien wel om een beetje te sterven. Het is goed om in onszelf te onderzoeken waaraan wij maar best minstens een beetje kunnen sterven. Waarom raken we beledigd? Waarom zijn we boos? Welke drijfveer zit daarachter? Waarom willen we bepaalde dingen absoluut vasthouden en hoe komt het dat we onze eigen mening zo belangrijk vinden? Hoeveel liefde zouden we aan mensen willen geven en hoe komt het toch dat het er zo vaak niet van komt? Dat zijn allemaal vragen, waar we antwoord op krijgen, wanneer we bidden in de Geest en luisteren. De Paastijd is een tijd van vallen en opstaan, sterven en opstaan en groeien in geloof en in leven.

Net als de vrouwen, gaan we op zoek naar het graf, in ons geval naar het sterven van ons ego. We rouwen daarom, maar eenmaal daar aangekomen, zien we niet de dood, maar nieuw leven, misschien niet zoals we dat verwachten, maar wel zoals het is bedoeld.

Ga op weg, Hij gaat u voor, en onderweg ontmoet je Hem, Jezus, in schrift en gebed, in de ontmoeting met de ander, in bewogenheid. Net als de vrouwen wijst Hij ons de goede weg – met offers - om telkens weer bij Hem uit te komen.

Of zoals we zongen in het veertigdagenlied: Wie zeg jij dat Ik ben, nu ik ben opgestaan? Wil je mét Mij leven, Kom dan achter Mij aan !

Het kerkelijk jaar mag dan met Pasen nog niet tot voltooiing zijn gekomen, Pasen is in elk geval de motor van beweging.