Een nieuw jaar

Een nieuw jaar… betekent dat iets voor u? Behalve een nieuwe agenda kopen en wat hapjes eten bij de jaarwisseling? Misschien enkele recepties afschuimen en verlangen naar wat beter weer…

Betekent een nieuw jaar echt iets voor u?

Voor veel mensen is het een moment van bezinning, van opnieuw of nieuw een aantal zaken uitproberen. Daar getuigen de goede voornemens van.

Het joodse nieuwjaar heet Rosh Hashanah. Niet dat dat nu plaatsvindt; dat feest vinden we richting september. Maar het is een interessante naam. Rosh Hashanah betekent: het hoofd van het jaar, het begin van het jaar, het beginsel, principe van het jaar, zo kun je ook vertalen. En dan zitten we gelijk bij onze principes, voornemens om naar onze principes terug te keren. Voor de jood is dat de wet. De zonden worden symbolisch als stukjes brood in een rivier geworpen en met nieuwjaar kan er met een schone lei opnieuw begonnen worden om de wet te houden.

Zo hebben wij ook onze kleine zondes, als teveel eten, slordig zijn, minder aandacht geven aan…  en 1 januari blijkt dan wel een datum te zijn die aanspreekt om moed te vatten en opnieuw te beginnen met een paar voornemens. Voor leraars is dat trouwens 1 september; dan nemen ze zich voor om de administratie in orde te houden, het bureau netjes, aandacht hebben voor orde in de klas…     Predikanten dan, willen opnieuw beginnen, telkens ze in de Bijbel lezen…      En kerkleden…  is het ook niet zo, dat een mens in een kerkdienst of tijdens Bijbellezen over zichzelf reflecteert en in het vervolg beter wil doen?

Het is natuurlijk ook niet zo dat het altijd lukt, met die voornemens of met dat nieuwe begin. Gemiddeld houdt de Vlaming zijn voornemen…  drie weken vol. De afgoden van deze tijd…   die ons bezighouden en afhouden van wat we eigenlijk belangrijk vinden…  Of zijn het onze voornemens zelf die afgoden blijken, die in de grond toch niet echt bijdragen aan een beter leven?

Over bijdragen aan een beter leven gaat het in de tekst van Marcus 12. In die tekst geeft Jezus aan wat het beginsel is van omgaan met elkaar.

Er is een Schriftgeleerde die een vraag stelt aan Jezus. Het is geen strijdgesprek om het gelijk of om Jezus ten val te brengen. De geleerde stelt een eerlijke vraag. Hij wil van Jezus leren.

Hij vraagt welk gebod het belangrijkst is.

Mocht men mij vragen welke Bijbeltekst het belangrijkst is, zou ik nog even moeten denken, maar misschien is dit stukje in zijn geheel dat wel. Daar wijst Jezus zelf op het belang van de tekst.

In het jodendom zijn er 613 regels om je aan te houden. 365 verboden en 248 geboden. Mitswot, basisprincipes.

Regelmatig wordt de vraag gesteld naar de belangrijkste geboden, hoewel je er geen enkel aan de kant mag schuiven. In het Oude Testament vinden we veel verwijzingen naar rechtvaardigheid, zowel in de grotere samenleving met een verwijzing naar frauduleuze economie en het onderdrukken van de zwaksten in de samenleving, als bij het individu, dat niet moet spotten met een ander, de ander niet moet geringschatten, en voor recht en gerechtigheid moet gaan.

Jezus voert alles terug op één en dan op twee geboden, die al in het Oude Testament te vinden zijn:

Het eerst wat Jezus noemt is het bekende vers – Luister, Israël, de Heer, onze God is één.

Juist Jezus zegt dat God één is. Jezus is God; Hij is namelijk ook heel die liefde van God in persoon. Er zit geen ruis op die lijn, er zit geen greintje egoïsme tussen.

Luister, Israël, is het eerste en belangrijkste gebod. Als wij luisteren naar onze Liefdebron, dan zullen wij altijd juist handelen.

Als wij luisteren naar onze Liefdebron, zullen wij vandaaruit ook liefde ontvangen.

Zo gaat Jezus dan verder en zegt: Heb de Heer uw God lief, met heel je hart, je ziel, je verstand, al je kracht en heb je naaste lief als jezelf. Eerst komt God, want dan kun je je laten volstromen met Zijn liefde… en vandaaruit: naar jezelf en naar de naaste.

Deuteronomium 4:18 zegt dat we kinderen van de Eeuwige zijn. Als wij Hem liefhebben, hoe kunnen we dan anders dan Zijn kinderen liefhebben.

Rabbi Zusha zag in zijn naaste geen negatieve aspecten.

Rabbi Levi Jitschak zag altijd positieve kenmerken in een ander.

Rabbi Israël Baäl Shem Tov hield van ieder mens, wie hij ook was.

En wij…   Hoe denken wij over anderen?

De joodse traditie zegt: wij hebben twee ogen. Eén om met empathie naar de ander te kijken. En één om kritisch naar onszelf te kijken.

…

Ik zie het u denken. Meestal gebruiken we onze ogen omgekeerd. Het kritisch oog om de ander te beoordelen, voor onszelf zoeken we naar excuses en verzachtende omstandigheden…

Jezus Christus volgen is je oefenen in kijken met Gods ogen.

Denk aan de manier waarop Hij omging met mensen die vanwege hun gedrag aan de rand van de samenleving stonden. Prostituees, tollenaars – fraudeurs… Hij at met ze en maakte zo een weg vrij naar het Koninkrijk. Ook zij zijn kinderen van God, ook voor hen, zeker voor hen was zijn helende Liefde bedoeld. Het was geen knuffelende liefde. Geen goed-gevoel-liefde. Jezus durfde wat zeggen. Hoe vaak horen we niet: ‘Ga heen en zondig niet meer’.  Als je iemand echt liefhebt, dan wil je hem op het rechte pad houden.

Iemand een opmerking geven is dus een bijzonder secure bezigheid: hoe is mijn relatie met die persoon? Ga ik iets opmerken, omdat ik hem niet mag, of om er mijn voordeel uit te halen? Of heb ik deze persoon lief en wil ik iets zeggen dat hem verder zal brengen? En hoe zeg ik dat dan? Weet ik hoe mijn woorden iets positiefs in die persoon kunnen teweegbrengen? – herinner u dat Jezus eerst aanhaalde: Luister!  Want, zoals de tekst uit Hebreeën 12: 1-2 ons zei: het is niet de bedoeling dat wij door bij de ander iets op te merken zelf in zonde vervallen. Integendeel, het is goed ons kritisch oog in te zetten om de last van de zonde af te werpen, erkennen waar we fout zitten en die zonde als een broodkruimel in de rivier te gooien, zodat ze van ons wegdrijft en wij verder kunnen.

Daarbij houden we onze blik op Jezus gericht, zo schrijft Hebreeën.

Jezus koos altijd radicaal voor de liefde. De Schriftgeleerde die naast Jezus stond, beaamde met een zin: Hem (God) liefhebben met heel ons hart en met heel ons inzicht en met heel onze kracht, en onze naaste liefhebben als onszelf betekent veel meer dan alle brandoffers en andere offers. Lege godsdienst is niets waard. Naar de kerk gaan om naar de kerk geweest te zijn, heeft geen zin. De bedoeling is altijd om met meer liefde weg te gaan dan binnen te komen. Liefde voor onze naaste en liefde voor onszelf – daarom is het nodig om kritisch te zijn naar onszelf toe. We gunnen onszelf toch ook een plek in Gods Koninkrijk van vrede, liefde, geduld, zachtmoedigheid, goedheid, …

Genoeg inspiratie voor goede voornemens!

Uiteindelijk gaat het over relaties. Daarom hebben we ook als jaarthema gekozen: omgaan met elkaar. Dat is in verticale zin (naar God toe) en in horizontale zin – naar elkaar toe.

Als we dat begrepen hebben, zegt Jezus: je bent niet ver van het Koninkrijk. Jezus is het Koninkrijk van God in persoon! Als wij God liefhebben en onze naaste als onszelf, dan zijn wij niet ver verwijderd… van Jezus.