Wie is de mens? Psalm 8

Gemeente in Jezus Christus verbonden,

Wie is de mensenzoon, dat U naar hem omziet?

Tja, wie is de mens? Hoe kunnen we daar iets zinnigs over zeggen, zonder dat we een volledige bibliotheek aan filosofen, psychologen en theologen moeten nalezen?

We zijn natuurlijk allemaal ervaringsdeskundige, als het over mensen gaat.

En we kunnen andere mensen ook aan het werk zien, op facebook en instagram voor de dagdagelijkse zaken, op de televisie, voor het wat grotere werk…

Indrukwekkend was de overwinning van Cherson. De gewonnen strijd om zelfbeschikking en vrijheid, feest in een stad vol puin, waar nog niet alle oorlogsdoden zijn geborgen…

De strijdende mens zien we ook in de VS. Het lijkt wel alsof daar constant campagne wordt gevoerd en dat dat meestal niet op een behoorlijke wijze gebeurt en redelijk ongenuanceerd. Hierin zien we de mens die strijdt om zijn gelijk. En in massa’s ook de gedegouteerde mens.

We zagen ook een sportieveling, die elk continent van de wereld wilde doorkruisen met niet-vervuilende vervoersmiddelen. De presterende, op een andere manier grens-verleggende mens.

Verder ging men op zoek naar de daders van verkrachtingen…  De on-mens…

Het is bijzonder interessant om het mens- en wereldbeeld van het journaal naast dat van Jezus te leggen.

U hebt gehoord dat tegen het voorgeslacht gezegd is:

U zult niet doden; en: Wie doodt, zal door de rechtbank schuldig bevonden worden.   – Dat is doorgaans wel het geval. Al lijkt het ervan af te hangen: wanneer je één mens doodt, word je doorgaans wel gevat. Wanneer je een half volk uitmoordt…  lijkt een berechting veel moeilijker te zijn.

22Maar Ik zeg u: Al wie ten onrechte boos is op zijn broeder, zal schuldig bevonden worden door de rechtbank. En al wie tegen zijn broeder zegt: Raka! zal schuldig bevonden worden door de Raad; maar al wie zegt: Dwaas! die zal schuldig bevonden worden tot het helse vuur. – Wij hebben tegenwoordig laster en eerroof in ons strafwetboek staan – waar zou onze wetgevende macht toch zijn inspiratie hebben gehaald…    Maar er staat iets opmerkelijks de woorden van Jezus: al wie ten onrechte boos is, zal schuldig bevonden worden…     Bent u al eens ten onrechte boos geweest??

23Als u dan uw gave op het altaar offert en u zich daar herinnert dat uw broeder iets tegen u heeft,

24laat uw gave daar bij het altaar achter en ga heen, verzoen u eerst met uw broeder en kom dan terug en offer uw gave.

Wat een contrast met het wrede wezen ‘mens’ waarmee we elke dag in het journaal kennismaken… die niet uit lijkt op verzoening of vrede…

Wie is de mens?

Wie is de mens, dat Gij hem gedenkt… zegt psalm 8. Wie is de mens, dat God naar hem zou omzien…

Hij is een stofje in het heelal, maar even goed kan hij een zandstorm in iemands leven veroorzaken, kan met een knop - of zijn het er twee-  de halve wereld vernietigen.

Wie is de mens?

De wetenschap antwoordt dat we voor 98% hetzelfde DNA hebben als dieren. Beetje grappig - Hoe meer de mens in zijn denken evolueert, hoe meer hij ontdekt hoeveel hij op de dieren lijkt.

Zijn we dieren? Zit er iets dierlijks in ons?

En valt dat wel te rijmen met wat we altijd hebben geleerd dat de Bijbel ons vertelt…  de mens als kroon op de schepping, geheel anders dan de rest, beeld van God…

Het Oude Testament heeft daar een bijzondere visie op. Daarvoor maken we even een uitstapje naar de dieroffers.

Bij het zondoffer – het offer, als je iets misdaan had -  legt de mens die offert zijn hand op het dier, om daarmee één te worden. Hij beseft dat hij het niet verdient om eeuwig te leven. Hij beseft dat hij eigenlijk zelf ter dood is veroordeeld, maar door berouw en het offeren van het dier, kan hij zich vrijkopen en zijn leven opnieuw en beter verder leven.

Bij het zondoffer wordt de mens dus één met dier…   En dat is een diep-symbolische visie, want zonde heeft meestal ook iets dierlijks. Zonde heeft meestal te maken met een of andere onbeheersbare drang. Jaloezie leidt tot leugens en soms tot moord. De drang naar succes leidt tot oneerlijke concurrentie en overspel, de drang naar directe behoeftebevrediging naar stelen en verkrachting.

Wanneer dat onschuldig dier op de offertafel ligt, legt de mens er zijn hand op en vereenzelvigt zich met het dier. Mijn dierlijke ik… ga ik offeren, zegt de mens dan eigenlijk. Ik heb mij teveel als een dier gedragen, ver van de menselijke beschaving, ik deed maar, hield geen rekening met de grenzen die de samenleving heeft gesteld, met de offers die de liefde van mij vroeg.

 

We hebben natuurlijk iets dierlijks in ons. Ik zei het al: 98% van ons DNA komt overeen met dat van de primaten. De mens werd op de zesde dag geschapen, staat er in Genesis, samen met het vee en de wilde dieren. Dat zegt misschien ook iets.

We hebben iets dierlijks in ons, want we moeten overleven, we moeten eten – soms vechten we daarvoor – we moeten eten en drinken, we jagen op wild van allerlei aard, we jagen vooral onszelf na, hier en daar geldt het recht van de sterkste. We worden ook, zoals Jezus aanhaalt, ten onrechte boos. Het is zo menselijk om boos te worden…  niet als er echt onrecht gebeurt, want dan zouden we boos moéten worden, maar dan trekken we ons vaak terug. Nee, we worden boos – je moet het echt eens bij jezelf nagaan, we worden boos wanneer iemand iets op een andere manier wil doen, dan hoe wij het zien. Iemand schrijft de notulen heel gedetailleerd op en jij wil niet dat wat je gezegd hebt op die manier nog eens voor iedereen te lees staat…  Je voelt onvrede. Je wordt boos wanneer een ander je droomhuis met een hoger bod wegkaapt. Je wordt boos wanneer iemand jouw visie op de feiten van tafel veegt.

Wist je dat we vier keer sneller denken dan spreken? Dat wil zeggen dat – wanneer iemand spreekt – die slechts een vierde kan zeggen van wat hij denkt. Het is daarmee dus bewezen dat je nooit iemands visie volledig zult begrijpen, tenzij je steeds weer en steeds weer en met veel geduld over hetzelfde onderwerp gaat spreken, en dan nog zonder vooroordeel, zonder jouw eigen mening of gedachte ertussen te willen gooien…

Als we met liefde zouden reageren en de ander echt zouden proberen te begrijpen, dan zou er nooit ruzie kunnen ontstaan, omdat de een de messen met de punt naar boven en de ander de messen met de punt naar onder in de vaatwasmachine steekt…     Wie ten onrechte boos wordt…   heeft de liefde niet begrepen, heeft het niet begrepen, wie de mens is, en hoe de mens geschapen en bedoeld was…

Want we zijn ook prachtige wezens. We kunnen denken, spreken, verzinnen, creëren, liefhebben, luisteren, vragen stellen, verhalen schrijven, organiseren, geloven…

Dat is waar psalm 8 het over heeft. Wat is de mens, dat God naar hem heeft omgezien, en niet alleen dat, hij heeft hem heer gemaakt over de schepping, heerser over al wat leeft! Die twee procent DNA maakt dus  – een gigantisch verschil.

Ze maakt het verschil tussen verantwoordelijk zijn of dat niet zijn. Dieren zijn niet verantwoordelijk voor wat ze doen. Natuurlijk moeten ze ook de gevolgen dragen van verkeerde keuzes of van zwakten, maar ze worden niet verantwoordelijk gehouden. Er is niemand die hen om verantwoording vraagt.

Over verantwoording gaat het bij Jezus. Hij spreekt over moord. Moord is iets wat dieren niet kunnen. Dieren kunnen doden, niet moorden. Voor moord heb je een samenleving nodig en een wet en een motief.

Wie moordt, moet zich voor het gerecht verantwoorden. De veroordeling en strafmaat laat Jezus daar, bij de rechtbank. Maar hij wil niet dat het zover komt. De mens kan beter dan dat!

Jezus spreekt de mens op zijn mens-zijn aan. Je moet ook niet in woede uitbarsten tegen je broeder of zuster, met andere woorden: zorg ervoor dat je niet steeds kwader wordt. Als er iets is, los het dan op.

Jezus wil niet alleen dat we ons niet dierlijk gaan gedragen tegenover elkaar, hij wil ook dat we zuivere gedachten hebben.

En daarmee sluit ook hij aan bij psalm 8. Gij hebt de mens bijna goddelijk gemaakt…   God is liefde. Hij kent geen haatgedachten, geen dwaze woorden.

En niettegenstaande we lichamelijk veel op dieren lijken, zit er ook iets in ons vanbinnen dat goddelijk is. Wij zijn beeld van God. Zo zijn we gemaakt, zo zijn we bedoeld. Het vraagt om groei en aandacht om dat in onszelf te activeren. Maar het zit er wel. En het zorgt ervoor dat we die dierlijke natuur kunnen overstijgen, dat we ons belangeloos kunnen inzetten voor zwakkeren.

Dat doen de meeste dieren niet. Het werkt ook niet goed, want op den duur wordt je soort zwak, als je het zwakke te veel steunt. De mens doet het wel, tegen de natuur in, zorgt hij voor de zwakkeren in zijn soort. Dat is zijn goddelijke bestemming die bovenkomt.

Al wat God van ons vraagt, gaat rechtdoor in tegen de wetten van de natuur. Want Zijn beloften gaan ook in tegen de wetten van de natuur.

Je wil eten, vreten, nee, God vraagt om te delen. Je wil wegrennen van een brand, om je vel te redden, neen, God vraagt om te kijken of er niemand is achtergebleven. Iemand heeft bij jou een hoop schade aangericht. Je wil schreeuwen, vanalles ondernemen, neen, zegt Jezus, doe niemand kwaad, ook niet als je in je recht staat, scheld niemand uit – je vijand is een mens als jij. Denk zelfs geen kwaad over elkaar, hou je hart zuiver om liefde van Mij te ontvangen, zodat je kunt vergeven, zodat je de spiraal van kwaad kunt doorbreken, zodat je kunt overwinnen.

Het verhaal van Jezus’ opstanding is het toppunt van deze overwinning. De dood die niet weg te denken is uit ons natuurlijk leven, heeft hij overwonnen. Hij heeft de uiterste consequentie getoond van het natuurlijke, het dierlijke in de mens overwinnen. Wat is zijn geheim?

We lazen daarover in het begin van de dienst: de tweede Korintherbrief:

Geprezen zij de God en vader van onze Heer Jezus Christus, de Vader die zich over ons ontfermt, de God die ons altijd troost en ons in al onze ellende moed geeft, zodat wij door de troost, die wijzelf van God ontvangen, anderen in al hun ellende moed kunnen geven.

Als het goed is, ontvangen wij van God. Dat was voor Jezus niet anders. Hij ontving Gods Geest, Gods liefde. Hij berekende niet: wat heb je nodig om te overleven, wat heb ik nodig om hier goed uit te komen, om mijn reputatie te behouden…  Neen, Jezus kwam alleen met onmetelijke liefde.

Het goddelijk DNA heet liefde. Die liefde is de grond van Jezus’ woorden: waag het zelfs niet te denken dat iemand dwaas is! Heb elkaar lief. En als je elkaar liefhebt, dan neem je niet, dan geef je. Je geeft om elkaar en dan geef je ook letterlijk. Niet meer berekenend, maar uit liefde.

Wie is de mens, dat U naar hem omziet?

De mens is een wreed dier, met natuurlijke behoeften. Maar als de mens God voor twee procent toelaat in zijn leven, dan zien we wonderen gebeuren, dan zien we liefde, die de natuur overstijgt, dan zien we mensen, die naar Gods beeld zijn gemaakt en zoals God ze heeft gewild. Amen.